Sosyal İletişim Bozukluğu Nedir?
Sosyal İletişim Bozukluğu, 2013 yılında Amerika Psikiyatri Birliği tarafından tanımlanarak hayatımıza girmiştir. Yeni bir tanımlamaya ihtiyaç duyulmasının en önemli sebebi; otizm teşhisi alan bazı çocukların oldukça zayıf iletişim yetenekleri olmasına rağmen, otizmin başlıca diğer belirtilerini (örneğin; kısıtlı ilgi alanı sahipliği ya da tekrarlayıcı davranış rutinleri) göstermemeleridir.
Nöro-gelişimsel olduğu düşünülen bu bozukluğa sahip kişiler, sıradan sözel ve sözel olmayan iletişim yollarını kullanmakta oldukça zorluk çekerler. Basit bir selamlaşma bile, oldukça zorlayıcı olabilir. Bu durum, ne o kişilerin kaba olmasından ne de görgü kurallarını bilmemelerinden kaynaklanır. Nedenleri henüz tam bilinmese de, sosyal iletişim bozukluğu olan bireyler dili sosyal ortamlarda uygun şekilde kullanmakta oldukça zorluk çekerler. Beş yaşına kadar çocuğun belirli ölçülerde dil ve konuşma becerilerini kazanması gerektiği düşünüldüğünden, bu teşhisin konulabilmesi için genellikle 5 yaşına kadar beklenmektedir. Ancak belirtilerin daha erken yaşlarda ortaya çıktığı unutulmamalıdır.
Sosyal İletişim Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Teşhis konulması her ne kadar okul başlangıç çağlarına denk gelse de, sosyal iletişim bozukluğunun belirtileri erken çocuklukta kendini göstermeye başlamaktadır. Aşağıdaki belirtilerin bir ya da birkaçını çocuğunuzda gördüğünüzde lütfen en kısa sürede destek aramaya başlayın.- Konuşma gecikmesi
- Sosyal etkileşime dair herhangi bir istek duymamak
- Dialog yürütme zorlukları (bağlam dışı konuşmalar, konuyu tam takip edememek, karşısındaki kişiye söz hakkı vermemek, konuşma sıra takibini yapamamak)
- Duygular hakkında konuşmaktan kaçınma, duyguları tam olarak anlayamama
- Konuşma dilini karşısındaki kişiye ya da duruma uygun olarak düzenleyememek (örneğin öğretmen ve arkadaş ile konuşma dillerinin farklı olması, doğum günlerinde ve cenazelerde söylenebileceklerin farklılığı)
- Sözel (mesajların içeriğini, çıkarımları) ve sözel olmayan (jestleri, mimikleri, yüz ifadelerini, vücut dilini, çeşitli işaretleri) iletişim yollarını tam olarak anlayamama ve yerinde kullanamama
- Konuşma esnasında, karşısındaki kişinin konuyu bildiğini varsayma ve hikayeyi bilen bir kişiye anlatır gibi anlatma
- Zihin Kuramına uygun şekilde çıkarımlar yapamama (3-4 yaşından sonra)
Sosyal İletişim Bozukluğu Tanı Kriterleri Nelerdir?
DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’na göre;
Aşağıdakilerin tümü ile kendini gösteren, sözel ve sözel olmayan iletişimin toplumsal kullanımında süregiden güçlükler:
- Toplumsal bağlamla uyumsuz olacak biçimde, selamlama ve bilgi paylaşımı gibi toplumsal amaçlı iletişimde eksiklikler.
- Sınıfta, sokakta (oyun alanında )olduğundan daha değişik konuşma, çocuğa karşı, bir büyüğe karşı olduğundan daha değişik konuşma ve biçimsel dil kullanmaktan kaçınma gibi, içinde bulunulan durumla ya da dinleyen kişinin gereksinimleriyle eşleşecek biçimde iletişim biçimini değiştirme yeterliğinde bozukluk.
- Sırayla konuşma, yanlış anlaşıldığında yeniden söyleme ve etkileşimi düzenlemek için sözel ve sözel olmayan simgeleri nasıl kullanacağını bilme gibi konuşmanın ve anlatmanın kurallarına uymakta güçlükler.
- Açıkça söylenmeyeni(örn. çıkarımda bulunma)ve dilin dolaylı ya da değişmeceli (mecazi) anlatımlarını (örn. Deyimler, gülmece, eğretileme, değişik anlama gelme) anlamakta güçlükler.
- Bu eksiklikle, etkin iletişimde, toplumsal katılımda, toplumsal ilişkilerde okul ya da iş başarısında, tek tek ya da bir arada, işlevsel kısıtlılığa neden olur.
Bu belirtiler, başka bir sağlık durumuna ya da nörolojiyi ilgilendiren bir duruma ya da sözcük yapısı ve dilbilgisi alanlarında gösterilen düşük becerilere bağlanamaz ve otizm açılımı kapsamında bozukluk, anlıksal yeti yitimi (anlıksal gelişimsel bozukluk), genel gelişimsel gecikme ya da başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
Kaynak: Amerikan Psikiyatri Birliği, Dsm-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. Çev. Prof.Dr. Ertuğrul Köroğlu, Hyb Yayıncılık: 2013.